طنز و شوخی نقش مهمی در التیام بخشیدن به خستگی اعصاب و روان به ویژه در خلال امور روزمره دارد و پیام‌های کوتاه نیز سبب فراهم ساختن زنگ تفریحی کوتاه در خلال کار روزانه، طرفداران فراوانی دارد. این کار تا زمانی که رنگ و بوی تحقیر و توهین به خود نگیرد و سخنان نامشروع را شامل نگردد نه تنها مورد نکوهش نبوده بلکه کاری پسندیده است. در این مجال به بررسی این موضوع از منظر دینی پرداخته می‌شود.
شوخی و لطیفه‌های مشروع
شوخی و مزاح، امری مباح و جایز و حتی گاهی لازم است و معصومان (علیهم السلام) نه تنها آن را نهی نکرده‌اند بلکه خود نیز به مزاح کردن با مردم می‌پرداختند و مردم را هم به آن سفارش می‌کردند.
در کافى به سند خود از معمر بن خلاد نقل کرده که گفت: «از حضرت ابى الحسن سۆال کرد که قربانت شوم، انسان با مردم آمیزش و رفت و آمد دارد، مردم مزاح مى کنند مى خندند، تکلیف چیست؟ فرمود، عیبى ندارد اگر نباشد، و من گمان مى کنم مقصود آن جناب از جمله" اگر نباشد" این بود که اگر فحش نباشد، آن گاه فرمود: مردى اعرابى بدیدن رسول اللَّه مى آمد و برایش هدیه مى آورد و همان جا به عنوان شوخى مى گفت پول هدیه ما را مرحمت کن رسول خدا هم مى خندید و وقتى اندوهناک مى شد مى فرمود: اعرابى چه شد کاش مى آمد».
از ابى القاسم کوفى در کتاب اخلاق خود از امام صادق (علیه السلام) روایت کرده که فرمود: هیچ مۆمنى نیست مگر اینکه از شوخى بهره اى دارد، رسول اللَّه (صلی الله علیه و آله و سلم) هم با اشخاص شوخى مى کرد، ولى در شوخی هایش جز حق نمى گفت.
ائمه (علیهم السلام) یاران خویش را به شوخی و مزاح با یکدیگر تشویق می‌نمودند. در روایتی آمده است: «یونس شیبانى نقل مى کنند که گفت امام ابى عبداللَّه (علیه السلام) به من فرمود: چطور است شوخى کردنتان با یکدیگر؟ عرض کردم خیلى کم است، فرمود چرا با هم شوخى نمى کنید؟ شوخى از خوش اخلاقى است و تو با شوخى مى توانى در برادر مسلمانت مسرتى ایجاد کنى، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) همواره با اشخاص شوخى مى کرد، و مى خواست تا بدین وسیله آنان را مسرور سازد».
برخی دیگر بوی تحقیر یا توهین به یک قوم یا گروهی از اقشار که جامعه را می‌دهند که نهایت آن به تفرقه و چند دستگی ختم خواهد شد. محتوای بسیاری از پیامک‌ها افشای عیب‌ها و اسراری است که شخص دوست ندارد آن‌ها افشا شوند
اما آنچه مهم است، روش و چگونگی شوخی و مزاح است که دین مبین اسلام چگونگی و شیوه‌های آن را بیان کرده است؛ مانند آنکه نباید شوخی کردن همراه با دروغ، ناسزا، مسخره کردن دیگران، تحقیر و بی‌ارج کردن مردم و ارزش‌ها باشد. از امام باقر (علیه السلام) نقل شده است: «خداوند شوخی کردن عاری از فحش و گفتار بد را میان مردم دوست دارد».
بی‌اعتنایی به پیامک‌‌های نامشروع
محتوای بسیاری از پیامک‌هایی که میان مردم رد و بدل می‌شود، طنزهای بیهوده، بی‌معنی و یا کم‌معنی است که از هرگونه اثر خوب بر روی روان گیرندگان پیام به دور است و به گونه‌ای مصداق هرزه‌گویی و لغو به شمار می‌رود. گاه برخی از آن پیامک‌ها دارای مضمون غیر اخلاقی و نامشروع است و به گونه‌ای با آبروی مردم ارتباط دارد و ارزش‌های دینی را نشانه رفته است.
برخی دیگر بوی تحقیر یا توهین به یک قوم یا گروهی از اقشار که جامعه را می‌دهند که نهایت آن به تفرقه و چند دستگی ختم خواهد شد. محتوای بسیاری از پیامک‌ها افشای عیب‌ها و اسراری است که شخص دوست ندارد آن‌ها افشا شوند.
چنین پیامک‌هایی مصداق کاملی برای آیات 11 و 12 سوره حجرات است که می‌فرماید:
«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسى أَنْ یَکُونُوا خَیْراً مِنْهُمْ وَ لا نِساءٌ مِنْ نِساءٍ عَسى أَنْ یَکُنَّ خَیْراً مِنْهُنَّ وَ لا تَلْمِزُوا أَنْفُسَکُمْ وَ لا تَنابَزُوا بِالْأَلْقابِ بِئْسَ الاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِیمانِ وَ مَنْ لَمْ یَتُبْ فَأُولئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ*یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا وَ لا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً أَ یُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتاً فَکَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِیم»؛
روش و چگونگی شوخی و مزاح است که دین مبین اسلام چگونگی و شیوه‌های آن را بیان کرده است؛ مانند آنکه نباید شوخی کردن همراه با دروغ، ناسزا، مسخره کردن دیگران، تحقیر و بی‌ارج کردن مردم و ارزش‌ها باشد. از امام باقر (علیه السلام) نقل شده است: «خداوند شوخی کردن عاری از فحش و گفتار بد را میان مردم دوست دارد»
«اى کسانى که ایمان آورده اید هیچ قومى حق ندارد قومى دیگر را مسخره کند چه بسا که آنان از ایشان بهتر باشند، هیچ یک از زنان حق ندارند زنانى دیگر را مسخره کنند چون ممکن است آنان از ایشان بهتر باشند. و هرگز عیبهاى خود را بر ملا مکنید (که اگر عیب یکى از خودتان را بر ملا کنید در واقع عیب خود را بر ملا کردهاید) و لقب بد بر یکدیگر منهید که این بد رقم یادآورى از یکدیگر است که بعد از ایمان باز هم یکدیگر را به فسوق یاد کنید و هر کس توبه نکند همه آنان از ستمکارانند*هان اى کسانى که ایمان آوردهاید! از بسیارى گمانها اجتناب کنید که بعضى از گمانها گناه است، و از عیوب مردم تجسس مکنید و دنبال سر یکدیگر غیبت مکنید، آیا یکى از شما هست که دوست بدارد گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ قطعا از چنین کارى کراهت دارید و از خدا پروا کنید که خدا توبه پذیر مهربان است».
در این آیات از استهزاء، بد گمانى، غیبت، تجسس، و القاب زشت نهی شده است که متأسفانه در برخی پیامک‌ها به وضوح مشاهده می‌شوند.
در این موارد وظیفه هر مسلمان و مۆمنی است که شیوه بندگان خدا را در پیش گیرند و در برابر این‌گونه از پیام‌ها در درجه اول، بی‌اعتنا باشند و در درجه دوم، از ارسال آن به دیگران پرهیز کنند.
یادمان باشد که هر پیامکی که ما اقدام به انتشارش میکنیم ،هر مقدار که نشر پیدا کند در هر وسعتی گناه آن به ما هم می رسد،بهتر است هر پیامک گناه آلودی را سریعا پاک کرده تا وسوسه نشویم که به دیگری انتقالش دهیم و یک گردونه گناه برای خودمان نچینیم.
